Dwangmatig, prestatiegericht, onzeker, faalangst; het zijn slechts een paar van de karaktertrekken die tegenwoordig worden genoemd als overeenkomstige kenmerken van mensen met een eetstoornis. Vaak hebben deze genoemde eigenschappen een negatief randje. De vraag is in hoeverre er daadwerkelijk sprake is van overeenkomstige kenmerken van mensen met een eetstoornis. Daarnaast is het interessant om deze eigenschappen een positieve draai te geven om zo juist te laten bijdragen in het herstel van een eetstoornis. Uit eigen ervaring met anorexia weet ik dat een gezonde dosis perfectionisme mij hielp als een positieve drijfveer en motivator om mijn eigen regie weer te pakken.
Door Charlotte Bijkerk – Onderzoeksmedewerker Human Concern
Uit onderzoek is gebleken dat de gemiddelde cliënt met een eetstoornis een hoger gemiddeld intelligentie quotiënt (IQ) heeft.[1] In samenhang daarmee blijkt dat mensen met een eetstoornis ook vaker een hoge opleiding volgen in vergelijking met anderen. Weer andere onderzoeken suggereren dat de mate van perfectionisme deze schoolprestaties verklaren.[2]
Het blijkt dat mensen met een eetstoornis vaak als overeenkomstig kenmerk een hoge mate van perfectionisme nastreven. Daar hangt mee samen dat deze mensen veel van zichzelf eisen (er hoge standaarden op na houden) en in hoge mate volhardend zijn.[3] Perfectionisme lijkt een lastige eigenschap te zijn wanneer je wil genezen van een eetstoornis. De vraag is hoe je de zogenaamde tegenwerkende karaktereigenschappen kan inzetten om de weg te vinden naar het herstel van de eetstoornis.
Daarentegen ben ik zelf van mening dat prestatiegerichtheid (en het daarmee samenhangende doorzettingsvermogen) dat voortvloeit uit perfectionisme er onder andere ook voor hebben gezorgd dat ik uiteindelijk kon genezen van mijn eetstoornis. Zo kan de eigenschap perfectionisme ook als een positieve eigenschap worden ingezet in het werkleven, studieresultaten en zelfs in het sociale leven.
Hamacheck (1978) suggereert dat er twee vormen van perfectionisme bestaan: een positieve vorm van perfectionisme waarin mensen genieten in het nastreven van een perfectionistisch doel en de negatieve vorm – of ook wel neurotische perfectionisme- waarin mensen last hebben van hun perfectionistische streven.[4] Bij deze laatste vorm van perfectionisme hoort een continue knagende twijfel aan de eigen capaciteiten en een permanente angst om fouten te maken.[5]
Als ik zelf terugblik op mijn eigen anorexia verleden herken ik mezelf vooral terug in de neurotische vorm van perfectionisme. Ik stelde voor mezelf de eis dat ik nooit boven een bepaald aantal calorieën at. Alhoewel ik iedere dag hierin slaagde, leefde ik continu met de angst dat ik zou falen. Deze vorm van perfectionisme ervoer ik als destructief en kreeg meer en meer een negatieve lading. Ik wist dat het leven dat ik eigenlijk wilde leiden niet haalbaar was mét een eetstoornis. Bovendien raakte ik uitgeput van een leven onder dwang en perfectionisme.
Uiteindelijk heb ik wél de positieve vorm van perfectionisme ervaren toen ik meer gemotiveerd was om te genezen. Ik wilde uit mijn eetstoornisisolement stappen en een écht perfect leven kunnen leiden. Ik verlangde naar hoge studieresultaten, een breed en vertrouwd sociaal netwerk, een liefdevolle relatie en uiteindelijk een succesvolle en dynamische baan. Deze eisen die ik stelde aan een (in mijn optiek) perfect leven, gingen niet samen met een leven waarin een eetstoornis dominant was. Zo werkte mijn perfectionisme ook als een positieve drijfveer en motivator om juist mijn eigen regie weer te pakken.
De eigenschappen die genoemd worden bij mensen met een eetstoornis hoeven niet per sé negatieve eigenschappen te zijn. Zo kan positieve of functionele perfectionisme een drijfveer zijn om te doen wat je altijd al hebt willen doen! Of wellicht is het juist de drijfveer om uiteindelijk van je eetstoornis te genezen. Belangrijk is om te leren hoe je de eigenschap op een gezonde en functionele manier inzet, zodat je ook daadwerkelijk kan genieten van je eigen unieke eigenschap!
[1] Lopez, C., Stahl, D. & Tchanturia, K. (2010). Estimated intelligence quotient in anorexia nervosa: a systematic review and meta-analysis of the literature. Annals of General Psychology, 2010, 9, 1-10.
[2] Dura, J.R., & Bornstein, R.A. (1989). Differences between IQ and school achievement in anorexia nervosa. Journal of Clinical Psychology, 45, 433-435.
[3] Blanz, B.J., Detzner, U., Lay, B, Rose, F. & Schmidt, M.H. (1997). The intellectual functioning of adolescents with anorexia nervosa and bulimia nervosa. European Child & Adolescent Psychiatry, 6, 129-135.
[4] Stoeber, J., & Otto, K. (2006). Positive conceptions of perfectionism: Approaches, evidence, challenges. Personality and Social Psychology Review, 10, 295-319
[5] Altstötter-Gleich, C. (2014). Hoe perfectionistisch mag een mens zijn? Psyche & Brein.
